Arbocatalogus umc’s in beeld: handvatten voor veilig en gezond werken

14 juli 2025 | Dit is een artikel van Werk & Veiligheid, het arbo kennisplatform over gezond en veilig werken.

Werk & Veiligheid belicht de komende tijd verschillende arbocatalogi. Deze keer de arbocatalogus van de Universitair Medische Centra (umc’s). Anke Boumans – d’Onofrio, projectleider van de arbocatalogus binnen de NFU, geeft inzicht in hoe de arbocatalogus binnen de umc’s wordt gebruikt.

Wat heeft een preventiemedewerker aan een arbocatalogus?
De arbocatalogus is een belangrijke bron van informatie voor preventiemedewerkers. In deze catalogus wordt ingezoomd op een groot aantal thema’s. Per thema wordt aangegeven hoe je veilig en gezond kunt werken in de Nederlandse umc’s. Deze informatie is tot stand gekomen in overleg tussen de werkgeversorganisatie, de NFU (Nederlandse Federatie van Umc’s) en werknemersorganisaties, vakbonden. Omdat algemene ziekenhuizen veelal met dezelfde risico’s te maken hebben, zijn meerdere thema’s in samenwerking met deskundigen uit deze ziekenhuizen, aangesloten bij de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ), uitgewerkt.

In feite is de arbocatalogus een vertaling en verdere uitwerking van de Nederlandse arbowetgeving. Hoe kun je (praktisch gezien) voldoen aan de doelvoorschriften uit deze wetgeving?

Op de website www.dokterhoe.nl kunnen zowel preventiemedewerkers als andere medewerkers praktische informatie vinden over veilig en gezond werken in de umc’s. Hier zijn tevens ‘Good Practices’ en instructievideo’s beschikbaar over het correct uitvoeren van specifieke handelingen.

Over welke onderwerpen worden de meeste vragen gesteld?
Veelgestelde vragen hebben betrekking op de volgende thema’s:

• Psychosociale arbeidsbelasting
• Fysieke belasting
• Veilig werken met gevaarlijke stoffen en geneesmiddelen

De vraag naar bepaalde onderwerpen varieert in de loop van de tijd. Tijdens de COVID-19-pandemie werd bijvoorbeeld veel gezocht naar het instructiefilmpje over het gebruik van mondneusmaskers. De website fungeert echter niet als vraagbaak. Voor specifieke, inhoudelijke vragen over de verschillende thema’s kunnen de (preventie)medewerkers terecht bij de arbodeskundigen binnen hun eigen umc.

Hoe zorgen de werkgroepen ervoor dat de arbocatalogus zowel actueel als praktisch toepasbaar blijft?
Elk thema binnen de arbocatalogus wordt beheerd door een multidisciplinaire werkgroep die verantwoordelijk is voor de actualisatie. In deze werkgroepen participeren ook collega’s van de werkvloer. Dit waarborgt dat nieuwe informatie niet alleen correct en up-to-date is, maar ook praktisch toepasbaar in de dagelijkse praktijk.

Hoe wordt de effectiviteit van de arbocatalogus gemeten? Wordt het gebruik gemonitord?
Jaarlijks wordt een rapportage opgesteld met gegevens over:

• het aantal bezoekers per thema
• de meest gebruikte zoektermen

Deze statistieken helpen bij het bepalen welke thema’s extra aandacht verdienen op de website www.dokterhoe.nl.

De websitebezoeken geven echter geen volledig beeld van het gebruik van de arbocatalogus, omdat de umc’s de richtlijnen verwerken in hun eigen protocollen en richtlijnen. Medewerkers raadplegen primair deze interne documenten en zoeken minder direct via de website.

Hoe wordt de informatie uit de arbocatalogus in de praktijk toegepast?
Binnen de umc’s wordt gewerkt conform de protocollen voor het uitvoeren van specifieke handelingen of taken, bijvoorbeeld waar het gaat om het (veilig) toedienen van cytostatica. De richtlijnen uit de arbocatalogus worden verwerkt in deze interne protocollen, zodat medewerkers de juiste procedures kunnen volgen.

Daarnaast worden instructievideo’s uit de arbocatalogus veelvuldig gebruikt in trainingen, e-learningmodules en voorlichtingssessies. Nieuwsberichten over relevante ontwikkelingen worden intern verspreid om (preventie)medewerkers op de hoogte te houden.

Kun je een voorbeeld geven van hoe de arbocatalogus heeft bijgedragen aan veilig en gezond werken?
Een voorbeeld is de ontwikkeling van een animatiefilmpje over de fysieke belasting van KNO-artsen tijdens operaties. Dit filmpje is tot stand gekomen op initiatief en in samenwerking met de KNO-artsen en speelt in op een specifieke behoefte binnen deze beroepsgroep.

Kun je een voorbeeld geven van een ‘Good Practice’ uit de arbocatalogus die aantoonbaar effectief is?
Een voorbeeld is de gezamenlijke database van umc’s voor gevaarlijke stoffen. Deze bevat:

• veiligheidsinformatiebladen (gevalideerd)
• werkplekinstructiekaarten
• etiketten voor gevaarlijke stoffen

Deze database ondersteunt medewerkers bij het veilig omgaan met gevaarlijke stoffen. De toegang is exclusief voor medewerkers van de umc’s.

Is er een voorbeeld van een instructievideo die medewerkers daadwerkelijk geholpen heeft in een risicovolle situatie?
Ja, bijvoorbeeld de instructievideo’s over:

• het correct opzetten van een FFP-masker
• het veilig uittrekken van handschoenen

Deze video’s hebben geholpen bij het verbeteren van hygiëne- en veiligheidsprocedures.

Hoe worden medewerkers betrokken bij de actualisatie van de arbocatalogus?
De collega’s die participeren in de werkgroepen halen binnen het eigen umc informatie op. Hiermee krijgt de werkgroep goed zicht op de toepasbaarheid in de praktijk. De website www.dokterhoe.nl heeft geen mechanisme voor feedback van de medewerkers over de toepasbaarheid van de richtlijnen. Feedback vindt plaats in het eigen umc. Enerzijds doordat de medewerkers de mogelijkheid hebben te reageren op de interne protocollen en richtlijnen. Anderzijds kunnen zij hun feedback geven aan de preventiemedewerkers, arbocoördinatoren of arbodeskundigen van de eigen organisatie.

Wat zijn recente wijzigingen in de arbocatalogus en hoe worden deze gecontroleerd?
De arbocatalogus wordt continu geactualiseerd door multidisciplinaire werkgroepen. De werkgroep neemt in de actualisatie ook eventuele wijzigingen in wet- en regelgeving, nieuwe vraagstukken, ontwikkelingen en inzichten op dit thema mee. Op dit moment werken we een nieuw thema uit, te weten nachtwerk. Daarin krijgt de nachtwerk-app, genaamd Goedenacht App, uiteraard ook een belangrijke plek. Daarnaast wordt in 2025 onder andere de informatie op de thema’s psychosociale arbeidsbelasting, gevaarlijke stoffen fysieke belasting en infectiepreventie geactualiseerd. Inmiddels is al een A3-poster met H(azard)-zinnen gepubliceerd voor iedereen die met gevaarlijke stoffen werkt. Met de nieuwsberichten worden de (preventie)medewerkers verder hierover geïnformeerd.

Arbocatalogi
In Nederland zijn er meer dan 150 arbocatalogi in diverse sectoren, zoals ziekenhuizen, de metaalsector, kinderopvang en de installatiebranche. Een arbocatalogus biedt richtlijnen, praktijkvoorbeelden en oplossingen voor arbeidsrisico’s en is bedoeld voor medewerkers, werkgevers, medezeggenschap en arboprofessionals.

Hoewel preventiemedewerkers de arbocatalogus steeds vaker gebruiken, is het nog niet bij iedereen bekend hoe waardevol deze kan zijn. Je hoeft niet de hele catalogus door te nemen - gebruik deze als je tegen een arboknelpunt aanloopt of meer wilt weten over een specifiek thema. Preventiemedewerkers kunnen er bijvoorbeeld maatregelen in vinden, terwijl een ondernemingsraad de catalogus kan benutten bij een initiatiefvoorstel. Ook bij de risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) is de arbocatalogus een nuttig hulpmiddel.

Benieuwd of jouw sector een arbocatalogus heeft? Bekijk het overzicht van goedgekeurde arbocatalogi. Zelfs als er geen catalogus voor jouw sector bestaat, kan een inkijkje in die van een vergelijkbare of totaal andere branche verrassende inzichten opleveren.